EŞ BAŞKANLIK

Demokratik Kültürün Yönetsel Formu

Özgürlük ideolojimiz ve yaşam felsefemiz her iki cinsin
özgürlüğüne ve eşitliğine dayanıyor. Demokraside temel kriterimiz, kadın-erkek
eşitliği ve özgürlüğüdür. Eş başkanlık modeli de iki cinsin eşitliğine ve
özgürlüğüne dayanan, kadın özgürlükçü ve demokratik bir yönetim modelidir.
Demokratik kültürün yönetsel formudur ve erkek egemen kültüre ve baskısına
karşı bir tedbirdir.

Kürt Özgürlük Hareketinin uygulamaya koyduğu bu modelin
uygulamaya geçirilmesi devrimsel gelişmelere yol açacaktır. Zira eril ve iktidarcı
zihniyetin kodladığı Ortadoğu ve Türkiye siyaset gerçeğine özgür kadının
zihni-siyasi-örgütsel ve fiili müdahalesi olarak gerçekleşmektedir. Bu dünyada
da bir ilktir. Kürt halkının getirdiği ve ilk olma özelliği taşıyan bu adımın
özellikle yerel yönetimlerin özgür belediyecilik temelinde geliştirilmesinde
iddiası büyüktür.

Kürtlerde Özgür Belediyecilik

Kürt halkının ortaya çıkardığı önemli bir yerel yönetim
deneyimi söz konusudur. Temiz, halkçı, demokratik ve yerelin iradesine dayanan
bir gelenek yaratılmıştır. Belediyelerin halk meclisleri olarak
şekillendiklerini ve kent demokrasilerinde önemli bir yerlerinin olduğu
biliniyor. Başlangıcı halkın demokratik iradesinin temsili olan belediyeler
18.yy.dan itibaren devletin yereldeki uzantısı haline getirilmeye başlanıyor.
Bu süreç 20.yy.da daha da derinleşiyor. Ulus-devletler belediyeleri toplumu
sömürme, denetlenme ve gütme araçları olarak yeniden yapılandırıyor. Günümüzde
insanlığımızı yutan kent kanserleşmesinde bu yaklaşımın etkileri her geçen gün
daha fazla ortaya çıkıyor.

Kürt halkı üzerinde yürütülen soykırımın sonuca
ulaştırılmasında büyük roller yüklenen belediyeler Kürt Özgürlük Hareketinin
mücadelesiyle bu özelliklerinden çıkarılmış ve halkın kurumları haline
getirilmişlerdir. Belediyeciliğin hizmet anlayışıyla sınırlı kapsamı
genişletilmiştir. Kadın özgürlüğüne, ekolojik sorunlara ve farklı
kültür-ulus-inanç yapılanmalarına duyarlı özgür toplum kültürünün yayıldığı
merkezler haline getirilmesi için büyük bir çaba verilmiştir. Bu günümüzde de sürmektedir.
Kürdistan toplumunu oluşturan tüm farklılıklar belediyeleri çok ileri bir
bilinç ve yaklaşımla ele almaktadır. Yol-su-park-bahçe belediyeciliği önemli
oranda aşılmıştır. Halkın öz örgütlülükleri olarak ele alınmaktadır.
Belediyeler halkın tüm sorunlarını tartıştığı-kararlaştırdığı ve çözüme
götürdüğü siyasi organlar olarak değerlendirilmekte ve buna uygun bir biçimde
içi doldurulmaktadır.

Eş başkanlık böyle bir gelişme süreci içindeki yerel
yönetimlere de büyük aşama yaptıracak bir adım olarak gündeme gelmiştir.
Yaşanmakta olan birçok sorun eş başkanlık modelinin uygulamaya girmesiyle
ortadan kalkmaktadır. Eş başkanlık siyasetin demokratikleştirilmesinde
oynayacağı rolü ilkin yerel yönetimler üzerinden ortaya koyacaktır. Önder
Apo’nun yerel yönetimlerde bu modeli önermesi nedensiz değildir. Konuyu yerel
yönetimlerle bağlantısı içinde tartışmanın sayısız yararı vardır. Çünkü eş
başkanlık modelinin ilk elden ve en sonuç alıcı, en halka yakın ve halkla
birlikte pratikleştirileceği alanlar yerel yönetimlerdir. Buralarda en etkili
uygulanacaktır.

Ölçüleri Hep Büyütmek

Kürt Özgürlük Hareketi çıkışından günümüze demokrasi,
özgürlük ve eşitlik ölçülerini büyüterek var olmuş ve kendini bu temelde
yenilmez kılmış bir harekettir. Ortaya çıktığı andan günümüze kadar bunun
çabası içinde olmuştur. Demokrasi-özgürlük ve eşitlik idealine en uygun
zihniyet, strateji, örgüt ve kadro arayışına hiç nokta koymamıştır. Bu
ideallerine en uygun araç ve yöntemleri geliştirmekte de büyük bir yaratıcılık
içinde olmuştur. Eşbaşkanlık bir de bu yönüyle anlam ifade etmektedir.

En özgürlükçü, en eşitlikçi, en demokratik yönetim modelinin
arayışı Kürt özgürlük hareketinin tarihi kadar eskidir. Bunun ancak kadın-erkek
özgürlüğü ve eşitliği temelinde olabileceği bilinci de öyle. Bu temelde bir çok
yöntem üzerinde durulmuş kimi yöntemler uygulanmıştır. Kota yöntemi bunlardan
en bilinenidir. Kadın özgürlüğü ekseninde şekillenen bir hareket olarak kadının
özgür ve eşit katılımının olmadığı bir yaşamı demokratik ve özgür bir yaşam olarak
kabul etmemiştir. Dolayısıyla kadının eşit ve özgür temelde katılmadığı bir
yönetim modelini de eşitlikçi ve özgürlükçü bir model olarak kabul etmemiştir.
O yüzden kadın kotasını Yüzde kırk gibi yüksek bir oranla uygulamıştır. Kadını
görünür kılma, kadını demokratik iradenin açığa çıkarılmasında ve
işletilmesinde öncü hale getirme, söz ve karar sahibi yapma amacıyla yoğun
emekler sarf edilmiş, büyük bedeller verilmiştir. Büyük mücadeleler
yürütülmüştür.

Kota Sistemiyle Kadına Önemli Bir Alan Açılmıştır

Mücadele tarihimizde kota sisteminin açığa çıkardığı bir
düzey vardır. Erkeğin egemen, kadın ezilen ve zayıf bir konumda olduğunda kota
uygulanır. Kadının demokratik iradesini geliştirmeye ve erkekle eşitlemeye
dönük bir modeldir. Eşitliği sağlamaya dönük bir modeldir fakat kendi başına
kota sistemi eşitliği ve özgürlüğü açığa çıkaramaz. Kota sistemiyle kadına tüm
temsil mekanizmalarında önemli bir alan açılmıştır.

Özgür Kadının Rengi, Çizgisi ve Duruşu

Bir taraftan yönetim olgusunu özgürlük ve eşitlik ölçülerine
göre geliştirme, diğer taraftan Kadın Özgürlük Hareketi ve çizgisi kapsamında
özgür kadını geliştirme Önder Apo’nun temel çabalarından biri olmuştur. Kadının
potansiyelini, dinamizmini açığa çıkarma, onun özündeki eşitlikçi, özgürlükçü
yanı görünür kılma ve bunu hem mücadeleye hem yaşama yansıtma temelinde çok
yoğun bir mücadele yürütülmüştür. Egemenlikli cinsiyetçi sistemle, onun
yarattığı erkeklikle, geleneksel köle kadınla çarpışa çarpışa önemli bir
özgürlük düzeyi açığa çıkarılmıştır. Toplumda bu temelde demokratik bir
zihniyet demokratik özgürlükçü bir kültür ve ahlak oluşturulmuştur. Eş
başkanlık bu temeldeki kazanımların ve yaratımların üzerinde yükselmektedir.

Özgürlük iddialarına rağmen yönetimlerin ağırlıklı olarak
erkek olması her zaman yönetim gerçeğini iktidarcılığa ve devletçi özelliklere
eğilimli ve açık tutmaktadır. İçinde bilinçli, örgütlü, özgür kadının rengi,
çizgisi ve duruşu olmayan tüm yönetim mekanizmaları iktidarlaşmaya açıktır. Onu
engelleyecek ve özgürlük-eşitlik temelinde halka mal edecek tek güç kadındır.

Demokratik Siyasetin Somutlaşmış Hali

Yine tek kişide yoğunlaşan ve merkezileşen her yönetim erki
de iktidara açık demektir. Niyet iyi olsa bile güç bir yerde merkezileşti mi
iktidara açık hale gelmektedir. Bir adım ötesi iktidardır. Güç bir elde
yoğunlaştığında, demokratik bir temelde paylaşılmadığında, topluma
aktarılmadığında iktidara koşmaktadır. İktidar olması an meselesidir. O yüzden
Önder Apo bu hususa özellikle dikkat çekmektedir. Bu yüzden yönetim tarzında
eşitlikçi, özgürlükçü demokratik bir tarzı açığa çıkarma, demokratik yönetim
tarzını geliştirme çabası Önder Apo’da çok belirgindir. Eş başkanlık modeli de
onun tarafından gündeme getirilmiş ve Demokratik Uygarlığın, Demokratik
Konfederalizmin yönetim modeli olarak konulmuştur. Demokratik modernitenin
kurumlaştığı her yerde esas yönetim modelidir. Demokratik özerkliğin yönetim
tarzıdır. Eş başkanlık modelinin yerel yönetimlerle bağlantısı bu açıdan
önemlidir.

Eş başkanlık sistemi, demokratik siyasetin somutlaşmış
halidir. Eşit temsiliyet esastır. İktidarın değil, demokratik otoritenin eşit
temsili söz konusudur. Halkın demokratik otoritesinin kolektif bir temelde
işletilmesi esastır. Bu nedenle eşbaşkanlık kendisini bireysel olarak ele alan,
tanımlayan kadın ve erkekler tarafından uygulanabilecek bir model değildir.
Eşbaşkanlık modeli örgütlü insanın, örgütlü erkeğin ve kadının yer aldığı,
özellikle örgütlü kadın iradesinin temsilini gerektiren bir modeldir.

Halkın Demokratik İradesi Birlikte Temsil Edilecektir

Kendine iktidar alanı belirleyip, kadına da iktidar alanı
sunan, kadını iktidarcılığa yönelten yaklaşımlar bir tehlike olarak her zaman
söz konusu olabilir. Yine eş başkanlığı bir yetki ve iktidar paylaşımı olarak
anlayanlar da olabilir. “Ne sen bana karış ne ben sana karışayım, sen orda
istediğini yap ben burada tarzında dayatmalar da gündeme gelebilir. Eş
başkanlığın bu tür riskleri vardır ama bunlar Kürt halkının demokrasi-eşitlik
ve özgürlük kültürünün aşamayacağı sorunlar değildir. Eş başkanlığın tanımını,
mantığını, ölçülerini, özelliklerini, görevlerini doğru koyduğumuzda kimse buna
kolay kolay cesaret edemeyecek, deneyenler de kısa sürede teşhir olup,
aşılacaklardır. Halkın demokratik iradesi eşitlik ve özgürlük temelinde çalışan
kadın ve erkek tarafından birlikte temsil edilecektir.

Eş başkanlık modeli yönetimin karar gücünü artıracağı gibi
kendi içinde denetimini de güçlendirecektir. Bu modelde yolsuzluk, rüşvetçilik,
hortumculuk, çeşitli kesimlerle ahlaki olmayan keyfi ilişkiler geliştirmek
kolay değildir. Her şeyden önce örgütlü kadının varlığı bu konuda caydırıcı
olacaktır. Rolünü biraz oynadığında geleneksel yerel yönetim ve belediyecilik
yaklaşımının ötesinde oldukça demokratik, dinamik, halkla iç içe, halkın yaşam
kalitesini, kültürel seviyesini, siyasal bilincini, örgütsel duruşunu yükselten
bir yerel yönetim gerçeği açığa çıkarmakta zorlanılmayacaktır.

Demokratik Çalışma Ve Yaşam Kültürü

Eş başkanlık modelinin kendi içinde başka özellikleri de
değerlendirilebilir. Bu modelle kadınla erkeğin birlikte çalışma ve yaşama
kültürü demokratik eksende derinleşecektir. Kürt özgürlük Hareketinin kırk
yıldır kadın-erkek arasında geliştirdiği bir demokratik çalışma ve yaşama
kültürü vardır. Cephe komitelerinde, gerilla birliklerinde, kurumlarda kadınla
erkeğin birlikte çalıştığı, birlikte direndiği, heval olmayı öğrendiği, yönetim
deneyimleri gerçekleştirdiği, mücadele ettiği ciddi bir pratik vardır. Ama bu
konuda hala aşılması çaba gerektiren yetersizlikler de vardır. Belki çok kaba
erkek egemenlikçi, kadını sınırlayıcı, dışlayıcı ve ezici yaklaşımlar söz
konusu değildir. Fakat ince bir biçimde cinsiyetçi yaklaşımların sürdürüldüğü
de bir gerçektir. Realitemizde bu vardır. Geleneksel geri özellikler kolay
aşılamamaktadır. Kendini eğitmeyen, yeniden inşa etmeyen, yeniden örgütlemeyen
bunu sürekli kılmayan kadın ya da erkek bir biçimiyle egemenlikçi kültürü
sergilemektedir. Dolayısıyla bu konudaki çabalar sürekli olmak durumundadır.
Birlikte çalışma, birlikte yaşama, bir sorunu ele alma ve birlikte çözüme götürme,
karşılaşılan zorlukları birlikte aşabilme noktalarında bu modelin eğitici,
terbiye edici, yöntem ve yaklaşım kazandırıcı rolü büyük olacaktır.
Demokrasi-özgürlük ve eşitlik ölçülerinde birlikte çalışacaklarsa erkek de
kadın da kendini terbiye etmek, eğitmek ve geliştirmek durumundadır. Özgürlük
ölçülerinde bir buluşma, bir ortaklaşma ve yönetim gerçeğini böyle temsil etme
çabası sergilenmeden ve bu sürekli kılınmadan başarılı olmak mümkün değildir.

Demokratik Siyaseti Ve Yönetimi Güçlendirmek

Bu kendi başına demokratik kültürün derinleştirilmesi
demektir. Toplumdaki demokratik, özgürlükçü, eşitlikçi bilincin ve kültürün
yaygınlaşması ve derinleşmesi demektir. Bunlar dikkat edilirse bu modelin
kendiliğinden getirdiği özelliklerdir. Çok asgari bir çabayla açığa
çıkarabileceği kazanımlardır. Bu konuda daha şimdiden birçok gelişme
olmaktadır. Genelde kadın ve erkeğin özelde erkeğin demokratik eşitlikçi,
özgürlükçü kültüre çekilmesinde, yönetim ve çalışma olgusunu bu temelde ele
almasında çok etkili olmaktadır. Buda demokratik siyaseti ve yönetimi
güçlendirmektedir. Ortak aklı güçlendirerek yönetim olgusunu kadının ve erkeğin
gücünün aktığı bir olgu haline getirmektedir. Bu yönetimin kucaklayıcı,
bütünlüklü, herkese açık, özgürlükçü bir içerik kazanmasını beraberinde
getirmektedir.

Minnettarlığımızın En Anlamlı İfadesi

Yerel yönetimlerin tüm sorunları elbette ki sadece eş
başkanlık modeliyle aşılamaz. Ama önemli bir rolü, önemli bir düzeltici etkisi
olacaktır. Kadın ve erkeğin enerjisinin birlikte aktığı bu alanlar eskisinden
kat be kat daha ilerde bir yapılanmaya, bir demokratik ve özgürlükçü işleyiş
gerçeğine ulaşacaktır. Bu halkta daha güçlü, daha demokratik, eşitlikçi ve
özgürlükçü bir kültürel yapının hızlı ve derinlikli gelişmesine, bunun
toplumsal yaşamda daha güçlü temsil edilmesine yol açacaktır.

Eş başkanlık modeli kırk yıllık Kürt özgürlük hareketinin
ruhunu, bilincini, emeğini, deneyimlerini içermektedir. Bunlar üzerinde
yükselmekte, gücünü bu değerlerden almakta ve tüm bunlara karşı minnettarlığımızın
en anlamlı ifadesi olmaktadır.

Şiyar Koçgiri

Kürdistan Stratejik Araştırmalar Merkezi

www.lekolin.org – www.navendalekolin.com – www.lekolin.net –
www.lekolin.info