Berxwedana jin

yanî dema ku em axaftina jij bi lêv dikn dinva xwed
hunerke pir dewlemend himêz dike (jin) axavtineke ji 3 tîpan têne cem hev lê
dinavber  3 tipande xulqkariyeke bê sînor
dihewîne nava xwe. Li ser axa mezebotamya 
cara yekemîn ku jiyan exlaqî û poltik bi destê jinê hatibo
afirandin  xwedi canda xwedavenda ya ku
li ser binge wekheviya jiyanê birêve 
dibir  û jin xwedî berhemê pir
dewlemende ku her tişt ji bo civak û civakbuyinê  bi kar tanî e. 

Jin ya yekemîn ku bi çandinî re têkil daribû û bi hunerêre ,
textotiya xwezayî   û her wiha pir tiştên
din ku afiradiye û ya herî girink  rihên
kominal yê ku di cewherê jinde jiyan dibe. 
Himleyên sistem û zihniyeta zilamê serdest her çiqas xwestibe xwe
bibandor bike  û bi êrîşên xwe yê   li beramberî xwedavenda û heya jina herî
dawî ku tê qetilkirin lê ev rastî xwe li ser neqşên key li ser keviran hatine neqişandin
û  mûzeyê ji herî hatibûn avakirin  ku dibin axêde manê ewa soz daye ku  ewê rojekê biaxivn û behsa huner û zanistî û
berxwedana jin ya ku li ser vê axê hatiyê jyankirin bi lêv bikin. li beramberî
vê çandê  di dema şerê xweda û xwedavenda
de şerke pir dijwar hatiye meşandin  û
xwestiye ku berhemê jin desliser bike  û
hemo hewldan jibo vê yekê hatiye dayin 
ku heya rojam ya îro hatiyê ku jin ji hemo mafê xwe yên jiyanê ku weke
mirov hatiye dûr xistin  û dinava çar
diwarade hatiye kirtin  û ji  berhemê wê dûrxistiyê û jêre qada jiyanê
diyar kiriye evjî ji hêla zilamê qurnas û egemen ku hatiyê kirin.  Lê  ji
hêla jin her berxwedanî hatiyê meşandi û li mafê xwe geryayê evjî di hemo
şoreşen ku hatine çêkirin di kurdistanê de û di cîhanê de mînakê wê pirin. Ku
jin ji sîstema û feraseta tek destîre serî ne tewandiye. Ji ber ku şoreş
buyereke siyasî  pir rîskê xwe hene û ji
komeke guhertinan pêk tê di hêla siyasî û civakî û aborî  û ev dihêle ber biguhertineke pir radîkal û
bingehî li tevahî civakê bandor bikê.

Jin jî ji bo ku guhertinan bidi avakirin û mafê xwa bi dest
bixe cara yekemî yan jî buyera dîrokî di sala 1857  bi rêbertiya Roza Laksembork û Kilara
Zetkîn  komek jin xwepêşandanek li
dewletên yekbûyî yên Emerîkayê di karxaneykê ya qumêş de li darxistin ev
xwepêşandan li beraberî newkhevya ku di hate jiyankirin dijyanê de û di
karxanêde li beramberî jin dihate maşandin . 
lê belê, ev xwenîşandan piştî du salan ji bo serkeftina di avabûna
yekîtiya jinên ya yekemîn a karkerên tekstîlê 
hate vekirin. 8-Adarê 1908  li
bajarê New York ê nêzî 15,000 jinên karmend hatê birêxistinkirin jibo xwe
pêşandanê   jibo mafê jinan ên di
pêşniyara demokrasî û mûçeyan bilind û şert û mercên xebatê çêtir bike. Piştî
salekê ji vê dîrokê de di 1909 de bi qasî 20-30 hezar jin dest bi gireva
birçîbûnê kirin û nêzî 13 heftyan dewam kir 
û ev weke çalakiya girva birçîbunê ya herî mezin ya jin hate naskirin û
piştî vêyekê 8- Adarê sala 1857 weke roja jin hate diyarkirin,  di  16
Adarê 1877 de  neteweyên yekbûyî biryar
da, ku 8 Adarê roja navneteweyî ya jinane û ev 
weke cejneke fermî hate dî tin.

Li herêmên ku di qede têkoşîna ji bo maf û azadî, ev roj,
wekî serdema destpêka têkoşîna ji bo azadiya jinê tê pê nasekirin û tê dî tin.
Ev diyar dibe ku jin  di hemo serdemên
dîrokêde xwedî tekoşîneke be hempaye  her
çiqas dihinek ciyande yan jî demande bêrêxistinbûyin hebejî  yanjî ji hêla zihniyeta serdest ve hatibe
beovajîkirin jî  jin  her serî li teko şînê daye û ev yek hatiyê
eşkerekirin ku bi 100 şehîd hatine dayin ji bo vê yekê 8 Adarê weke zincîreke
ku ji  helqeyên berxwedanê pêktê. Berxwedana
van jinan dîrokeke dirêj a bingehî ye, û bi zanebûn, da ku jin bi têkoşîna
azwer û berxwedana li hemberî zilmê weke sembola îfade dike.

Di  şexsê jina Kurd de
Rêberê Gele Kurd Abdullah Ocalan da xweste 8 Adarê bêtir biwate bike ji
berku  di civaka Kurdistanê de ev roj
zêde nedhate naskirn lê bi derketina tevgera azadiyê ku azadiya jin weke
faktoreke sereke ji bo bidestxistina azadiya civakê hatiye dîtin 8-Adarê weke
roja bilindkirina tekoşînînê jibo azadiyê hatiyê pênasekirin .

Di nava têkoşîna dijwar a gelê kurd ji bo azadiyê û têkoşîna
jinan, ya ku beşek mezin ji wê tekoşînêye, di 8 ê Adarê 1998 ji hêla Rêberê
Gele Kurd Abdullah Ocalan îdolojiya azadiya jin hate ragihandin. ev da diyarkin
ku rêxstina jina Kurd ya ku Ocalan daye avakin gihiştiye asteke ku li ser axa
mezebotamya ku xwedî wateyeke dîrokî ye jibo 
hemo jinê ku li wê cografiyê jiyandikin  
û cihên despêk ku şoreşa jin lê hatiye meşandin  wê careke din li ser wê axê bi rêbertiya jina
kurd wê şoreş  bihhêjê armaca xwe. ev
şoreş jî şoreşa vegera cewherê xweye wekw 
mirovahî û weke jin.

Mîrav Perî

Navenda Lêkolînên Stratejîk a Kurdistanê

www.lekolin.com – www.lekolin.org – www.lekolin.net –
www.lekolin.info -www.navendalekolin.com -http://kursam.org/index.html-
http://kursam.net/index.html