TENÊ YÊN XWEDÎ ZANÎN Û WÊREKIYEK MEZIN DIKARIN CÎHANÊ BIGUHERÎNIN
Yên ku nikaribin di wextê xwe de xwe veguherînin, nikarin xwe ji paşdeçûna geşedanan paşde mayîn, hejandin û ketinê xwe xilas bikin. Rawastin ne tarzê şoreşger û sosyalîstan e. Sosyalîzma reel dewleta herî xurt afirand. Wî îstîxbarata herî bi hêz ava kir û şerê herî mezin qezenc kir. Di warê aboriyê de tu pirsgirêkên cidî nebûn û karîbû destwerdanên derve bi ser bikeve. Hilweşîn di hundir de dest pê kir. Ji ber ku demokrasî pêş nexist û civakek demokratîk neafirand. Ew rawestiya bû, xwe cemidand. Wî civak mehkûmî yek rêbazê kir. Bû dogmatîk, bûrokrasî, û bû amûrek mezin a desthilatdar-dewletê, û bi hilweşînek ji nişka ve bi dawî bû. Yên ku nikaribin biguherin an veguherînin, sekinîne, sabît dibin, di dûbarekirin û di nava bêwatebûnê de paşde dimîne û ji kirdeyê derdikeve. Dizivire objeya kirdeyên din an jî dejenere dibe û ji rastiya xwe dûr dikeve. Bi sedan mînakên wiha hene. Bi hezaran partiyên komunîst ên ku berê hebûn, ji ber nebûna nûjenkirin û ji nû ve avakirinê, niha ji bo pergala kapîtalîst wekî erka rûn lêkirinê dike dixebitin. Kesên ku cesareta wan a raman pêşxistinê tune ye, nikarin serdemên nû bi rê ve bibin, encax li paş geşedanan bikişkişin. Weke Sokrates gotiye; “Yên ku rîskên ku hûn cesaret nakin bigirin, jiyana ku hûn dixwazin wê ew bijîn.”
Karaktera serdema gerdûnî jî çîn û şêwazên têkoşînê guhertiye. Zihniyet, alav û rêbazên şert û mercên dused sal berê bi yên serdema me re nayê berhevkirin. Rastiyên civakî, şert û mercên maddî û manewî, serpêhatiyên jiyîn û cîhana pêşkeftî ya zanist-teknîkî-zekaya çêkirî paradîgmayan guhertiye. Ne bûrjûwazî ne heman bûrjûwazî ye û ne jî çîna karker-kedkar ne heman çîn e. Ne gundî ne jî jin wek xwe mane. Şêweyê hilberînê û têkiliyên hilberînê guherî. Sosyolojiya xwezaya civakî guheriye. Ji nû ve avakirina stratejiyên têkoşînê li gorî wê bûye pêwîstiyek. Li ser van esasan armanca Rêber Apo ew e ku di warê metodolojîk de nêzîkatiyên nû ji têkoşînê re pêşkêş bike. Ger riya ku hûn dişopînin we nagihîne armanca we, hingê hûn hewce ne ku rê /guzergahê biguherînin. Rêbaz bi xwe; Rê ya ku ji bo xwe bigihêjîne armancê, Tao, ew tê wateya Tarîqatê. Heger armanc civakeke sosyalîst a demokratîk be, rêya gihîştina wê jî dikare bê guhertin.
Tişta ku hinek kesên mejîreş-teng fêm nakin an jî naxwazin fêm bikin, feraseta Modernîteya Demokratîk a ku Rêber Apo weke alternatîfa modernîteya kapîtalîst pêşxistiye ye. Rêber Apo li ser asta Civaka Demokratîk di asta têgînî û teorîk de ji bo pergala Modernîteya Demokratîk qad diafirîne. Amûr, rêbaz û tifaqên nû yên têkoşînê yên sosyalîzmê pêş dixe. Ji bilî tundî-îqtîdar û dewletê, sosyalîzmê li ser bingeha çanda civaka demokratîk pêş dixe. Pêşkeftina pevçûn wekî bingeh tê girtin, lê ev yek mafê parastina rewa ji holê ranake. Ger şoreş pêwîst be, bi qasî pêwîst û di dema xwe de pêwîst e weke rêbaz were bikaranîn. Ji vê wêdetir, nêzîkatiyên ku şîdetê fetih dikin, her tim xizmeta hêzên serdest kirine.
HILWEŞÎNA SOSYALÎZMA REAL Û RASTIYÊN DERKETINE HOLÊ
Bi hilweşîna sosyalîzma reel re rastî di sê xalan de derketiye holê. Yekem; Mesele ew e ku sosyalîzma reel di asta desthilatdarî-dewletê de nikare bê avakirin. Duyem; Têkoşîna Rizgariya Neteweyî ya ku îdîaya antî-emperyalîzmê dikir, di nava pergala kapîtalîst de ku bi teorîk li dijî wê derketin û nekarîn bigihêjin armanca xwe ya dawîn a azadiyê bû. Sêyem; Tevgerên sosyal-demokrasiya burjuwazî ku ne li ser bingeha Civaka Demokratîk bûn, ji aliyê îdeolojîk û siyasî ve ji sîstema kapîtalîst xwe xwedî dikirin û nekarîn jê qût bibin. Her sê eksenên ku xwe weke antî sîstemê nîşan didin, di dawiyê de bûne mezhebên pergala kapîtalîst. Rêber Apo bi analîzkirina van ceribandinan di çarçoveyeke berfireh de bi analîza “civaka dîrokî” paradîgmayeke çareseriyê ya rastir pêşxist. Wê Paradîgmaya Civaka Ekolojîk a Demokratîk ku navenda wê azadiya jinê ye pêş xist. Naveroka feraseta Modernîteya Demokratîk tije kir û weke pergal pêşkêş kir. Paradîgmaya Civaka Demokratîk bi siyaseta demokratîk ve girê dide û weke “Riya Sêyemîn” an jî “Xeta Sêyemîn” teorîze dike. Paradîgmaya xwe ji hemû pêkhateyên asta hêz û dewletê paqij kir. Banga ku di 27’ê Sibatê de hat kirin bi rastî jî banga vê paradîgmayê ye. Banga Aştî û Civaka Demokratîk bangewaziyeke sîstemê ye. Têgihiştineke ku ne wek berê têkoşîneke çekdarî, di şûna wê de têkoşîneke ku xwe dispêre hêza rêxistinkirî, rêbazên têkoşîna îdeolojîk, civakî, siyasî, çandî, aborî û exlaqî digire, lê di heman demî de di êrîşên hêzên dewletparêz an jî yên mêtînger de xweparastina Civaka Demokratîk esas digire.
Kesên ku ji veguherînê ditirsin û cesareta wan a ramanê tune ye, divê neyê hêvî kirin ku pêvajoyên bi vî rengî yên wêrek fam bikin. Şoreşgerî û sosyalîzm nayê wê wateyê ku bi awayekî kor û dogmatîk bi sosyalîzmê ve girêdayî ye. Rewşa eşkerekirina rê û rêbazên ku di her şert û mercî de bi fedakarî ji bo dozê têdikoşin û ji bo vê armancê her tim xwe nû dikin e. Rêgeza jiyanê ye; Li gor qaydeya pêşketina diyalektîkê yên ku naguherin an bi zorê têne guhertin an jî têne derbas kirin. Ger hûn bi bîsîkletê rêwîtiyê dikin, divê hûn bi berdewamî pedalê bizivrînin. Albert Einstein got, “Jiyan mîna ajotina bisîkletê ye, ji bo ku hûn hevsengiyê biparêzin, divê hûn pêşve biçin.” Dibe ku ev hinek balkêş were, lê ma yên ku di jiyanê de hemî dahênanên neasayî û serkeftinên şoreşgerî çêdikin, ew jî ne kesên dîn in ku dikarin piçekî ji ne ji rêzê bifikirin in!
Şoreşgerî tê wateya ku mirov bi wêrekiya ramanî rexne û rexnedayînê bike. Ev tê wateya guherîn û veguherîna li gorî şert û mercan. Bi gotineke din, ji nû ve avakirinê ye. Mudaxeleyên ji derve wêranker in. Ya ku bi rastî çêker e, veguherîna ji hundur e. Pirsgirêka Rojhilata Navîn û Tirkiyeyê ew e ku heta niha veguherîna demokratîk a navxweyî pêk neaniye û ji destwerdanên derve yên emperyalîst re vekirî bûye. Ji ber vê yekê paşketina şaristaniya Rojhilat rû da. Di encamê de têkçûna Împaratoriya Farisî ya ji aliyê Îskender ve, hilweşandina Împaratoriyên Ereb ên Îslamî û jihevketina Împaratoriya Osmanî ya ji aliyê Rojava ve bi pêş ket. Iraq, Sûriye, Afganîstan, Lîbya û Lubnan mînakên vê yekê ne. Ji ber ku nekarîn demokrasiya xwe ya hundirîn pêş bixin, ketin ber wêranî û karesata destwerdanên derve. Li vir Rêber Apo dixwaze vê pirsgirêkê derbas bike. Manîfestoya Aştî û Civaka Demokratîk bi armanca derbaskirina paradîgmaya ku gelên Tirkiye û Rojhilata Navîn dixe ber pêlên tundî û destwerdanên derve. Ger veguherîna navxweyî nebe, dê destwerdana derve jî hebe û tiştek neyê guhertin. Ji ber ku şer, tundî, netewperestî, mezhebperestî û kuştin weke yekane rêbaz wê bibin serdest. Tesbîta Îbnî Ruşd vê sosyolojiyê pir xweş kurte kiriye: “Heke hêk ji derve bişkê jiyan diqede, ji hundir were şikandin jiyan dest pê dike; ji ber ku veguherînên girîng her tim ji hundur dest pê dikin.”
“Banga Aşitî û Civaka Demokratîk” asta siyasî, civakî, çandî û rêxistinî ya ku Kurd gihîştine nîşan dide. Gelê Kurd bi hişmendiyeke mezin, îradeyeke mezin û bi xwebaweriyeke mezin di şexsê Rêbertî de daxwaza xwe ya aştiyê derdixe holê. Rêber Apo pêngavek da ku hemû arguman û çekên ku ji aliyê mêtingerên şer ên berjewendîxwaz ên ku pirsgirêka Kurd dixin meriyetê ji holê radike. Tê fêmkirin ku yên ji pirsgirêka Kurd û şer sûdê werdigirin, li dijî vê pêvajoyê ne. Ji ber ku çavkaniyên hatin û rant-gendeliyê van derdorên ku bi xwînê dixwin dê zuwa bibin. Tişta ku ev kesan wekî “teslîmbûn” û “tasfiyekirinê” fam dikin, bi rastî di têkoşînê de serkeftinek mezin e. PKK û Kurd bêçek nakin, berovajî vê yekê bi çekên mezintir di qada têkoşînê de gavên mezintir tên avêtin. Rêber Apo li şûna rêbazên çewisandin, îsyan û mirina ku her tim ji aliyê hêzên hegemonîk û dewletên mêtînger ve li ser gelê Kurd û gelên herêmê tê ferzkirin, rêbaza ku aştiyê pêk tîne û qurala bijî û bide jiyandin tîne. Yanî Rêbertî bi rêbazeke nû, bi şêwazeke nû û bi amûrên nû têkoşînê digihîne asta herî jor. Ji bo serdemeke nû ya têkoşînê amadekarî tên kirin. Amûra siyaseta demokratîk, bi hişmendiya dîrokî ev e. Tê wateya çekdarkirina bi çekên îdeolojîk û felsefî. Kurd şerê parastinê yê ku bi însiyatîfa xwe bi PKK’ê re daye destpêkirin, bi însiyatîfa xwe û hêza xwe veguherîne pêngava Aştî û Civaka Demokratîk. Ev di dîroka kurdan de yekem e. Di vê wateyê de Rêber Apo bi banga xwe ya dîrokî nîşan da ku Kurdan weke hêmanên avaker ên aştî û demokratîkbûnê rol lîstin û berpirsyariya dîrokî ya vê yekê girt ser xwe. Emê hemû bibînin ku muxatabên vê meselê li ber çavê dewleta Tirk çiqas gavên wêrek biavêjin.
Bingeha esasî ya ku bangewazî xwe dispêreyê; Tecrûbeyên mezin ên ku di encama berxwedana leheng a gelê Kurd de bi bedelên mezin hatine bidestxistin, rêxistinbûna siyasî û civakî ye. Em bi têkoşîna gelê Kurdistanê ya welatparêz, dostên wan, sosyalîstên resen, jin, ciwan, Elewî, çandên din, bi kurtasî hemû pêkhateyên ked û azadiyê yên bindest ên ji bo demokrasiyê têdikoşin xwe gihandin heya îro. Gelê Kurd û dostên wan bi têkoşîna azadiyê ya ku zêdeyî pêncî sal in dewam dike, gihiştiye van rojan. Em li ser kevneşopiya berxwedana bi deh hezaran şehîdên azadî û demokrasiyê hatine heta roja îro. Diyardeya Kurd û Kurdistanê êdî gihiştiye rastiyeke ku nayê înkarkirin û di her qada jiyanê de bûye diyardeyek. Gelê Kurd ku bi bedelên mezin hebûna xwe afirand, îro dixwaze bi gelên Tirkiye û herêmê re projeya jiyana hevpar a azad pêk bîne. Armanca vê berxwedana 52 salan Rêber Ocalan e. Rêber Apo navenda Qirkirina Îmraliyê ya ku ji bo felaketa gelên Tirkiyeyê hatibû avakirin veguherand navenda aştî û biratiyê û veguherand projeyek civakî. Rast nirxandina vê projeya aştî û çareseriyê, bi awayekî pîvana sereke ya pêşverûbûn, demokrasî, sosyalîzm û welatparêziyê ye.
DI PROJEYA AŞTÎ Û CIVAKA DEMOKRATÎK DE YÊ QEZANC DIKE GEL IN
Di Projeya Aştî û Civaka Demokratîk de wê gelê Kurd-Tirk, gelên Tirkiyeyê, Rojhilata Navîn û Mirovahî be.
Hem dewleta Tirk a mêtînger û hem jî PKK’ê rêbazên tundiyê bi bandor bikar anîn. Di encamê de pata ma. Dewleta Tirk çiqas hewl da, nekarî PKK’ê têk bibe û nekariye tasfiye bike. Berevajî vê, PKK veguheriye tevgereke civakî û li cîhanê belav bûye. Li aliyê din PKK, weke ku dixwest, nikarîbû kolonyalîzma dewleta Tirk a li Kurdistanê bi temamî tasfiye bike. Yanî rêbaza çekdarî heta radeyekê ji bo herdu aliyan jî rol lîst, lê nekarî pirsgirêkê çareser bike. Bi taybetî dema ku hevsengiyên nû yên ku bi Şerê Cîhanê yê Sêyemîn afirandî û polîtîkayên nû yên herêm û dewletan li ber çavan bên girtin, li şûna ku di çareserkirina pirsgirêkan de tundiyê bikar bînin; Tercîha axaftin, diyalog, nîqaş û pêkanîna rêbaza siyasî-hiqûqî derketiye pêş. Dema ku devlet Bahçelî li ser navê dewleta Tirk berdevkê vê yekê bû, li ser navê eniya Kurd Rêber Apo ye. Lê belê pêşengtiya projeya çareseriya vê pirsgirêka berfireh a ku bi sedsalan vedigere Rêbertî û PKK’ê dike û wê bike. Bi kurtasî projeya Aştî û Civaka Demokratîk dê li gorî projeya veguherîna Tirkiye û Rojhilata Navîn bimeşe. Banga ku hatiye kirin tenê daxuyaniya vê Manîfestoyê ye. Tehlîlkirina serdema heyî dihewîne û nêzîkatî, şêwaz, rêbaz û amûrên ku divê li hemberî pirsgirêkan bi paradîgmayek nû werin girtin destnîşan dike. Tevahiya herêmê digire nava xwe. Di derbarê çareseriya pirsgirêka Kurd a li Tirkiyeyê de jî mijar zêdetir di asta ragihandina îrade û niyetê de ye. Nêzîkatiya dewleta Tirk û hikûmeta AKP’ê wê bi giranî rêveçûna vê pêvajoyê diyar bike. Serdestiya beşa ku Bahçelî berdevkê wê yê dewletê ye û biryardariya wê ya di pêvajoyê de ne diyar e. Helwesta hikûmeta Erdogan ji çend daxuyaniyan derbas nebû. Tevî vê yekê jî Rêber APO ji ber ku plana dewleta Tirk dizanibû, bi pêngaveke berevajî bersiv da. Hewl dide ji derfetê sûd werbigire û veguhere pêvajoyeke nû ya çareseriyê.
Manîfestoya Aştî û Civaka Demokratîk, Veguherîna Demokratîk dihesibîne. Ev pêvajoyek e ku bixwe baweriyê hewce dike. Zelaliya mejî, stratejiyeke rast, taktîk, rêbaz, ziman û sîstema civakî pêwîst e. Rêber Apo bi amadebûna ji van hemûyan re pêşengiya vê pêvajoyê dike û ji xwe pir bawer e. Bi gotineke din, bingeha veguhertina paradîgmayê modela Sosyolojiya Azadî û Neteweya Demokratîk a ku ji aliyê Rêber Apo ve bi giranî hatiye pêşxistin e. Ronesansa fikir û wêrekiya mezin a Rêber Apo li pişt Veguhertin û Avakirina Demokratîk e. Tevgereke wiha ne ji qelsiyê, ji hêz û wêrekiyê çêdibe. Rêber Apo vê pêvajoyî ne ku çawa hin kesên fêm nekirine û çewt diaxivin ku dibêjin lewaz û bêçareser ma, berovajî ji ber ku bi hêz bû û xwedî hêza çareseriyê bû, ev pêvajo pêşxist. Yên bi hêz, wêrek û ne ewledar bin nikarin dest bi pêngaveke wiha stratejîk bikin. Bi awayekî rast Rêber Apo rêbertiya xwe da axaftin. Wî taybetmendiyên xwe yên serokatiyê bi rengek berpirsiyar û rîsk da berçavan nîşan da. Taybetmendiyeke bêhempa ya Rêberê me ev e. Rêberên rastîn ew in ku dikarin biryarên şokê bidin û wan di demên herî dijwar û krîtîk de bi cih bînin, rîskên mezin hildin ser milên xwe. “Rêbertî ew e ku bi tena serê xwe dikare alîgirên xwe dema hewce bike bêdeng bike. Yê ku bi tena serê xwe dikare helwestê li hemberê wan bigire ye. Tenê ew e ku dikare wan ber bi helwestek ku ew naxwazin bi rê ve bibe. Min ev hêz nîşan da. Ji ber ku di wê kêlîkê de eger bi rastî berjewendiya bingehîn dît û karibûya li ser navê wan erênî bi dest bixista, ew rêber e.” (Rêber Apo; 1992 Hevpeyvîna bi M.A. Birand re)
Rêber Apo nûnertiya rûmeta gelê Kurd kir. Lê tu carî fanatîzm û neteweperestiya kurdewarî qebûl nekir. Her tim di lêgerîna çareseriyeke siyasî de bû ku şûna şerê çekdarî bigire, lê mixabin di vê mijarê de muxatabekî rast di nava rêveberên dewleta Tirk de derneket. Destûr nehat dayîn ku Ozal bi lehengî derkeve û nikare xwe ji tasfiyekirina fizîkî dûr bixe. Pirsgirêka Kurd ji ber krîza Rêbertiyê ya ku civaka Tirkiyeyê tê jiyîn hatiye vê qonaxê. Li Tirkiyeyê rêber û rêberên ku karibin pirsgirêka Kurd û pirsgirêka demokratîkbûnê çareser bikin, tune bûn. Ji ber vê yekê Rêbertî got “Ez li muxatabekî digerim”.
Di projeya Aştî û Civaka Demokratîk de yê qezanc bikin wê gelê Kurd-Tirk, gelên Tirkiyeyê, Rojhilata Navîn û mirovahî bin. Ma rûmet û xizmetek ji vê mezintir heye? Paradîgmayeke wisa berfireh; Bi gotinên aqilên pir piçûk ên weke “bazirganî, wê kî bi ser bikeve, wê bi ku ve biçe, ne diyar e ku çi dibe” vebêje. Rewşa Rojhilata Navîn a ku veguhertina xwe ya navxweyî bi awayekî demokratîk pêk neaniye, veguheriye kangrenekê û ber bi hilweşînê ve diçe. Rojhilata Navîn hewl da çanda Rojava ya ku ji aliyê hêzên derve ve tê ferzkirin, bi şiklê çewt ji xwe re wergirt û lihev bîne. Wî ew ne bi rengekî cewherî girt bi awayek biçim de girt. Ev rewş bû sedema pêşketineke berevajî. Rastiya Rojhilata Navîn bi çand û polîtîkayên derve re her tim di nava nakokî û pêvçûnan de ye. Dijberiya kesên ku xwe bi awayekî radîkal antî-rojavayî nîşan didin jî, ji gotin û formê wêdetir derneketiye. Lê ya ku tê xwestin ne veguherîneke demokratîk a ji derve hatiye ferzkirin, veguherîneke demokratîk a hundirîn e.
Îdeolojiyên dewletparêz ên serdest ku bi têgînên dewletparêzî, neteweperestî, zayendperestî, olperestî û zanistiya pozîtîvîst ve girêdayî ne, nikarin qabiliyeta guhertin û çareseriya pirsgirêkan nîşan bidin. Nikarîbûn pirsgirêkan ne bi rêbazên şoreşgerî û ne jî bi rêbazên veguherî çareser bikin. Ew nikarin ji girankirina pirsgirêkên civakî wêdetir biçin. Ji ber ku Rojhilata Navîn di dîrokê de rola şaristaniya navendî lîstiye, nikare bi tevahî bi pergala Ewropayê re bibe yek. Ne gengaz e ku meriv bi tevahî ji pergalê qut bibe. Ji ber ku ew parçeyek ji xwe ye. Herweha, sîstem bi temamî ji hev nayên qut kirin. Ji hevdû dixwin. Îslama radîkal a ku weke çareserî pêşketiye, şaxeke fanatîk a pergalê ye. Forma herî mayînde amûrên pêş ên mîna DAIŞ’ê ne. Ji bilî xizmeta pergalê ti rola wê nîne. Di vê mijarê de teza Modernîteya Demokratîk û sîstema Neteweya Demokratîk a ji aliyê Rêbertiyê ve hatiye pêşxistin, li hemberî netew-dewletê weke tekane bijareya çareseriyê derdikeve pêş. Teza Modernîteya Demokratîk hem ji bo pêdiviyên dîrokî û hem jî yên heyî çareseriyeke îdeal pêşkêş dike. Di vê pêvajoyê de pejirandina gerdûnî ya ramanên serokatiyê rasterast bi vê ve girêdayî ye. Çareseriyên di çarçoveya netew-dewletê de hem di warê madî û hem jî manewî de mirovahiyê difetisîne û dikuje. Mînaka Filistîn/Xezzeyê û komkujiya elewiyan a li Sûriyeyê mînakên dawî yên vê ne. Nirxên exlaqî û polîtîk ên civakê êdî nikarin kevneşopiya netew-dewletê ya pergala kapîtalîst bi rê ve bibin. Ew netew-dewletê reform dike, ji ber ku pergal bi xwe jî nikare bi ser bikeve. Manîfestoya çareseriyê ya “Aştî û Civaka Demokratîk” ku Rêber Apo di 27’ê Sibata 2025’an de ji hemû cîhanê re ragihand, vê pêşniyar dike û pêş dixe.
CIVAKA DEMOKRATÎK DÊ WEK PERGALÊ BÊ AVAKIRIN
Projeya Aştî û Civaka Demokratîk ger bikeve jiyanê, wê têkiliyên gelên Rojhilata Navîn bi taybetî gelên Tirk-Kurd û Tirk ji nû ve birêxistin bike. Banga 27ê Sibatê du têgehên bingehîn dihewîne. Aştî û Civaka Demokratîk! Yekem; Weke rêbaz, ji holê rakirina çek û amûrên şîdetê vedibêje. Tê wateya çareserkirina pirsgirêkan bi gihandina lihevkirinekê bi gotûbêj, diyalog û danûstandinan. Guhertina rê û rêbazên têkoşînê li ser esasê guhertineke radîkal a zîhniyetê dihesibîne. Dest ji rêbaza çewisandin û îsyana li dijî wê berdide. Tê wateya ku li şûna rêbaza têkoşîna çekdarî rêbaza siyasî esas bigire. Ev tê wateya guhertina zîhniyet û paradîgmayê. Ji ber ku derbaskirina zîhniyet û rêbaza ku dibe sedema pirsgirêkan, ancax bi guhertina paradîgmayê mimkun e. Konsepta duyemîn armanc dike ku civak li gorî pergala Neteweya Demokratîk û Modernîteya Demokratîk di hawîrdoreke aştî û asayîbûnê de ku ji dewletê serbixwe pêk hatiye ji nû ve ava bike. Her çiqas dewleta Tirk û dewletên din neyînî nêz bibin û aştî pêk neyê jî wê Civaka Demokratîk weke sîstemekê bê avakirin.
Çanda şîdet û şer çanda şaristaniyê ye û bi modela netew-dewletê ya pergala kapîtalîst gihiştiye lûtkeyê. Li gel neteweperestî, olperestî, zanistperestî û zayendperestiyê ku îdeolojiyên pergala kapîtalîst in, çanda tundî û destavêtinê weke nexweşiyekê li tevahiya civakê belav bûye. Rêbertî dixwaze li şûna çanda şîdetê çanda aştî, lihevkirin, nîqaş û sohbetê pêş bixe. Dixwaze rêbaz û çanda şîdetê ya ku di pirsgirêka Kurd de bûye rêbaza yekane, bi ser bikeve. Dixwaze di çareseriya pirsgirêkên civakî de aştî û çanda demokratîk weke rêbaza sereke serdest bike. Di vê mijarê de Rêbertî xwedî nirxandinên berfireh e. Hemû berevanî ji bo afirandina civakeke aşitiyê têne nîşankirin. Sîstema Modernîteya Demokratîk a ku Rêber Apo weke alternatîfa modernîteya kapîtalîst pêş xist, di modela Neteweya Demokratîk de xwe dide der. Li aliyê din Neteweya Demokratîk civakeke aştiyane ya ku bi çanda aştiyê hatiye avakirin vedibêje. Dewlet-netewên ku ji bo Rojhilata Navîn hatin îthalkirin, gelek tundî û polîtîkayên înkar û îmhayê derxistin holê. Netew-dewlet nikare civakeke aştiyane ava bike û pirsgirêkên civakî çareser bike. Rêber Apo li ser vê mijarê di pirtûka xwe ya bi navê “Pirsgirêka Kurd û Çareseriya Neteweya Demokratîk” de; “Netew-dewletên Rojhilata Navîn nikarin di nava aştiyê de bi hev re bijîn û civakên xwe şad bikin. Li aliyê din pergala modernîteya demokratîk a ku azadî, xweserî û wekheviya mîrateya çandî ya bi hezaran salan armanc dike, rêya rasttir, baştir û bedewtir a aştiya civakî û jiyana bextewar e.
Pevçûn û şerê ku bi çanda şîdetê ve girêdayî ye, her tim pêşdaraziyê derdixe holê. Ji ber ku aliyan-teraftar li hemberî hev xwe şert kirin. Perspektîf û termînolojiya ku tê bikaranîn bi şîdet û şer pêk tê. Sohbet, diyalog û munaqeşe tune ye. Hêrs û kîn di asta herî jor de ye. Dubarebûn çêdibe û bêwatebûn pêş dikeve. Di vê hewayê de siyaset, yanî çanda axaftin û nîqaşê pêş nakeve. Berovajî wê winda dibe. “Banga Aştî û Civaka Demokratîk” armanc dike ku tifaqa stratejîk a hezar salan a Kurd-Tirk ku ev du sed sal in hatiye şikandin, li ser bingeheke dilxwazî, di çarçoveyeke wekhev û azad de ji nû ve ava bike.
Rêber Apo der barê metnê de ji heyetê re got, ev banga “Deklerasyona Komara Demokratîk” e. Dawiya şer, îmha, asîmîlasyon û hawîrdora nedemokratîk a ku bi makezagona înkarê ya 1924’an pêşketiye, dawiya sed salan eşkere dike. Her çend dewleta Tirk û hikûmeta AKP’ê bi hesabkirina hesasiyetên xwe yên siyasî pêvajoyê weke “Tirkiyeya Bê Teror” bi nav kir jî, Rêber Apo di wateya rast de pêvajoya “Aştî û Civaka Demokratîk” pênase kir û têgîn kir.
(BEŞA 4: Yan Xwişk-Biratiya Dildarî û Demokratîk, An jî Wêrankirin û Veqetandineke Mezin)
Dijwar SASON
